Έχω σκεφτεί πολλές φορές πως υπάρχουν δύο κατηγορίες δημιουργικών ανθρώπων. Αυτοί που δημιουργούν για να εισπράξουν από την όποια αποδοχή και αυτοί που δημιουργούν για να χτιστεί πάνω στο έργο τους κάτι περισσότερο συλλογικό. Θα μου πείτε πως υπάρχουν ακόμα περισσότερες κατηγορίες αλλά προς χάριν του συγκεκριμένου κειμένου ας μείνουμε σε αυτούς τους δύο.
Το θέμα της αποδοχής είναι ένα πολύπλοκο και γεμάτο παγίδες θέμα. Σε ενδιαφέρει το πλήθος; Σε ενδιαφέρει ο ένας που θα σε νιώσει; Σε ενδιαφέρει το σκόντο; Σε ενδιαφέρει ο αποκλεισμός; Σε ενδιαφέρει η πηγή της αποδοχής ή το εγώ σου καλύπτεται με όλα και με κάθε τρόπο;
Στην μικρή μου συναναστροφή με «δημιουργικούς» ανθρώπους έχω συναντήσει αρκετά πρόσωπα που με εξόργισαν. Πρόσωπα που θεώρησα εκτός τόπου και χρόνου ή θρασύτατα και εν τέλει θρασύδειλα.
Μια φορά κάποιος καλλιτέχνης με θράσος άρχισε να με ρωτά για το τι κάνω αυτήν την περίοδο και αν μπορεί να χωθεί σε κάτι. Δεν τον ένοιαζε τι, δεν τον ένοιαζε πως. Αρκεί να του έβρισκα κοινό. Δεν τον ένοιαζε καν το ότι με ήξερε ελάχιστα και το θράσος και η επιμονή του αποτελούσαν αγένεια προς εμένα.
Μια άλλη φορά, αφού κάποιος με βρήκε μέσω social media, ζήτησε τον τηλέφωνό μου και άρχισε να μου ζητά να τον στηρίξω σε αυτό που κάνει, με δημοσιεύσεις, καλά λόγια κτλ κτλ. Όλα αυτά την πρώτη ώρα που με γνώρισε και φυσικά χωρίς να έχουμε βρεθεί ποτέ κοντά ή να μας έχει φέρει σε επαφή κάποιος που μπορεί να είχε δώσει έστω μια εικόνα για τον άλλο. Θυμάμαι όταν ανέφερα πως θα πρέπει να δω την δουλειά του για να έχω άποψη εξαγριώθηκε. «Είναι χρέος σου να στηρίζεις αυτοδημιούργητους ανθρώπους. Όσοι προσπαθούν είναι άξιοι στήριξης ανεξάρτητα αν σου αρέσει αυτό που κάνουν ή όχι». «Εμείς οι μικροί και εναλλακτικοί (τότε αυτή η λέξη έπαιζε πολύ) καλλιτέχνες πρέπει να δίνουμε βήμα ο ένας στον άλλο.» Θυμάμαι έκανα το λάθος να στηρίξω μία και δύο φορές, κι ας είχα τρελές αμφιβολίες για την αισθητική του άλλου. Λάθος το οποίο δυστυχώς επανέλαβα και με άλλον και με άλλον…
Ακόμα μια φορά βρέθηκα σε φάση όπου ο καλλιτέχνης που μου έλεγαν πως είναι στο ίδιο μήκος κύματος με εμένα άρχισε να συμπεριφέρεται ντιβίστικα. «Κοίτα έχουμε αποφασίσει πως αν δεν τηρούνται συγκεκριμένα ποιοτικά στάνταρντς δεν μπορούμε να συμμετέχουμε.» Και να έρχονται οι λίστες με συγκεκριμένες μάρκες ενισχυτών και μικροφώνων με προειδοποίηση πως δεν μπορούν να συμβιβαστούν με τίποτα λιγότερο.
Έχω συναντήσει και άλλους διάφορους που νιώθω πως είναι στον κόσμο τους. Κρίνουν τους πάντες και τα πάντα. Γίνονται κακοί, ζηλιάρηδες, αδικαιολόγητα κυνικοί και μικροπρεπείς με τρόπο που αναιρεί το ταλέντο τους, τις γνώσεις τους, τις προσπάθειές τους. Με τρόπο που σε κάνει να θέλεις να τους βγάλεις από το πεδίο σου γιατί δεν αξίζουν σαν άνθρωποι όση αξία και αν έχει η δημιουργική τους έκφραση.
Για μένα, όλα τα παραπάνω ανήκουν στην πρώτη κατηγορία δημιουργικών ανθρώπων. Στην κατηγορία που δυστυχώς θα παραμένει μια μετριότητα παρά το τελικό αποτέλεσμα της αυτοέκφρασής τους. Μπορεί να είναι καλό, μπορεί να είναι κακό, αδιάφορο ή κορυφαίο αλλά όσο φέρονται με τρόπο που δείχνει εκμετάλλευση ή έλλειψη ενσυναίσθησης θα μένουν για πάντα μόνοι ή περιτριγυρισμένοι από όμοια καταδικασμένους. Και το κακό με αυτούς δεν είναι μόνο το ότι δεν καταφέρνουν να αποδώσουν τα μέγιστα των δυνατοτήτων τους αλλά και το ότι δεν έχουν συναίσθηση του γιατί συμβαίνει αυτό. Γιατί η αδυναμία τους ως άνθρωποι γίνεται η τροχοπέδη της καλλιτεχνικής τους υπόστασης.
Φυσικά και η δεύτερη κατηγορία δημιουργών μπορεί να μείνει στην μετριότητα. Μπορεί να μην βρει κοινό, να μην μπορεί να διαμορφώσει μια αισθητική, να μην βρει στήριξη από άλλους ή να ξεμείνει από λεφτά. Γενικώς μπορεί να μην φτάσει καν στο σημείο να ονομαστεί «καλλιτέχνης» ή «δημιουργός». Όλη αυτή όμως η ενδιάμεση κατάσταση για μένα δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε αποτυχία, ούτε και χαμένος αγώνας.
Η αυτοέκφραση, που ξεκινά από σένα αλλά έχει επαφή με το κοινωνικό σύνολο που σε περιβάλλει, δεν μπορεί παρά να βρει ανθρώπους να ακουμπήσει. Κάποιος θα σου πει έναν καλό λόγο. Κάποιος άλλος θα σου κάνει μια κριτική. Κάποιος θα σε σκεφτεί δίνοντάς σου μια ευκαιρία και κάποιος άλλος, όταν θα έχεις πραγματικά ανάγκη, θα τρέξει να σε βοηθήσει.
Ο δημιουργικός μικρόκοσμος αυτής της πόλης ευτυχώς λειτουργεί και έτσι. Πέρα από κλίκες και ψεύτικη συμπαράσταση και πέρα από δανεικές χάρες. Φτάνει ο άλλος να αναγνωρίσει κάτι σε σένα: ταλέντο, διάθεση για συλλογική δουλειά, σεβασμό, ανάγκη για αυτοέκφραση και συνεργασία, αποδοχή προς όλους και όχι μόνο προς του «συγγενείς» και τους εκλεκτούς. Και είναι αυτή η κατηγορία που χτίζει τις συλλογικές δομές που συμπαρασύρουν όλους τους δημιουργικούς ανθρώπους με κομπλεξικό ή όχι σύμπλεγμα. Κάνουν τόση δουλειά διαμορφώνοντας πλαίσια και δομές και δεν περιμένουν την αποδοχή. Χαίρονται από την συνέχεια του έργου τους ακόμα και αν κανείς δεν ξέρει πως συνέβαλαν σε αυτό.
Θα ‘θελα πολύ η πρώτη κατηγορία να ξεπεράσει την μικρότητά της. Να αναγνωρίσει το χέρι βοηθείας όταν της δίνεται απλόχερα και να μην απαιτεί πράγματα για τα οποία δεν έχει δουλέψει. Και θα ‘θελα να το κάνει αυτό με ανοιχτά αυτιά. Να αναγνωρίσει το χρήσιμο και να εντοπίσει τα όρια, τις ισορροπίες και την ανιδιοτέλεια ακόμα και αν το δικό της γνώρισμα, μεταξύ μας, θα είναι πάντα η δόξα και η ικανοποίηση του εγωισμού.
Σε αυτήν την συγκυρία που ζούμε η μετριότητα είναι το μόνο δεδομένο. Δεν λέω πως δεν πρέπει να ελπίζουμε αλλά πριν από αυτό πρέπει να κάνουμε στέρεη την γη που πατάμε. Νομίζω πως δεν μου το έμαθαν οι γονείς μου αυτό αλλά ο χαρακτήρας του ανθρώπου τελικά ορίζει και το πόσο ψηλά θα φτάσει. Πρέπει να γίνουμε οι καλύτερες μετριότητες που γνωρίζουμε και δυστυχώς πρέπει να αφορίσουμε «συγγενείς» ιδεολογικούς και μη που αποδεικνύονται κατώτεροι των περιστάσεων. Γιατί όσο τους κρατάμε ή αντιδρούμε στην μικρότητά τους, η ανοχή αυτή γίνεται η δική μας τροχοπέδη.